Kathavaibhav

तो मुळचा कुठला, त्याच खर नाव काय गावात कुणालाच माहित नव्ह्त. आमच्या शंभर उंबर्‍यांच्या गावात हे शोधायाची आवश्यकता कधी कुणाला वाटली नाही. कुणी विचारलही असेल त्याला, पण तो माणसांच्या दुनियेत रहाणारा नव्ह्ता. भुक लागली की कुणाच्याही दरवाज्यात येऊन म्हणे " माय खायला दे " मग याला नाहीतर त्याला ज्याला लक्षात येई तो खायला वाढी. देवळाच्या ओसरीवर रात्री स्वारी आडवी होई.  दिवाळी शिमग्याला कोणी देईल ते कपडे अंगावर चढवी. कायम अर्धी चड्डी आणि साधारण कोपरी सारखा सदरा हा त्याचा वेष. इतक असुन रोज अंघोळ मात्र नेमाने करी. वेडा माणसांशी फारसा बोलत नसे. पण मुके प्राणी त्याच्या आवडीचा विषय. गाभण गाईकडे पाहुन तीला म्हणे " होशील बर मोकळी दोन दिसात" त्याचा हा अभ्यास त्याला जगण्याचे साधन पुरवी. प्राण्यांचे रोग तो पटकन ओळखी. यातुन गावच्या लोकांना त्याची मदत होई. मी जेव्हा दहावी नतरच्या सुट्टीत दापोलीला आजोळी गेलो तेव्हा वेड्याची, त्याच्या खर्‍या नावाची, तो कुठुन आला याची विचारणा आजी आजोबा सगळ्यांकडे केली. जेव्हा फारसे कोणी सांगु शकले नाही तेव्हा मग वेड्यालाच विचारायचे ठरवले. एक दिवस दुप...

मी सांगीतलेले काम करायला रानबा पुढे कामाला लागेल असे वाटले किंबहुना बिघडेल हे मनात आलेच नव्ह्ते. रानबाचा रोजचा परिपाठ बिनातक्रार काम पुर्ण करण्याचा होता. दिलेले काम काळजीपुर्वक करुन त्याचा रिपोर्ट दिल्याशिवाय रानबा घरी जात नव्ह्ता. "मी त्ये करनार नाय"  हा त्याचा आजचा पवित्रा मला अगदी नवीन होता. माझ्या सवयीप्रमाणे मी दबाव टाकताच रानबा "तुमी मला वंगाळ काम देता म्हणुन माझ वाटुळ झाल" म्हणुन धाय मोकलुन रडु लागला. रानबाचा वारस  खाजगी उद्योगात सुपरवायझरची आज्ञा टाळणे म्हणजे त्याचा घोर अपमान. त्यातुन रानबा साधा हेल्पर. हा माझ्या आदेशाची वासलात लावत असेल तर उद्या माझे कोण ऐकणार याविचाराने मी संतापलो होतो. माझ्या डोळ्यातल्या ठिणग्या व रानबाची अगतीकता पाहुन मामा पुढे आला. " साहेब हे काम या आठवड्यात पुर्ण करण्याची जबाबदारी माझी. उद्या शांताराम आला म्हणजे मी त्याला घेऊन हे काम पुर्ण करेन. आज मला आणि रानबाला दुसरे काम द्या." मामा आमच्या मेन्टेनंस विभागातला सर्वात जुना कामगार त्यातुन सुरवातीच्या काळात मला कामाचे प्रशिक्षण दिलेले या नात्याने मी त्याचे ऐकत असे. ...